Wees open, want Amsterdammers zijn ondernemend en durven risico’s aan.

Eric Wiebes
(Wethouder verkeer & vervoer en grote projecten, Amsterdam)

Dit artikel is geschreven ter gelegenheid van het Congres Tunnelboren op 14 juni. Het congres onder leiding van Felix Rottenberg werd georganiseerd door het Centrum voor Ondergronds Bouwen (COB) en de Noord/Zuidlijn voor betrokkenen en beslissers bij dit onderwerp in Nederland en bij het project zelf.
Eric Wiebes gaf zijn lezing nadat hij van projectdirecteur Peter Dijk het eerste exemplaar kreeg uitgereikt van het boek Dik Water: Tunnelboren voor de Noord/Zuidlijn 2010-2012 (Ad Tissink, 2013) dat speciaal voor deze gelegenheid is gepubliceerd.


Toen ik medio 2010 begon als wethouder Noord/Zuidlijn, zei iedereen ‘die is gek!’. Nu zegt iedereen ‘jij boft met zo’n project!’. Dat geeft al aan dat er veel is veranderd in een korte periode. Scholieren in Noord omarmen het nu zelfs als ‘ónze Noord/Zuidlijn’.

Eigenlijk betekent het bouwen van de Noord/Zuidlijn een herintroductie van het begrip ‘risico’ in deze stad. Iets, dat Amsterdam misschien in de VOC-tijd nog kende met schepen die konden vergaan, maar daarna lange tijd is kwijtgeraakt.

Aan de hand van het begrip ‘risico’ deel ik met u graag de drie lessen die ik namens het bestuur van de stad heb geleerd:
• Risico’s verdwijnen niet als je ze verzwijgt.
• Risico’s zijn niet de baas.
• Amsterdammers hebben geen probleem met risico’s.

Risico’s verdwijnen niet als je ze verzwijgt
Bij het woord ‘risico’ denk je aan ‘ellende’ die je overkomt als het misgaat; bij ellende denk je aan hoe ’nadelig’ het voor je is; Bij nadelig denk je aan de ‘pijn’ die het fysiek en financieel doet. En pijn is ‘vervelend’ en ‘beschamend’; Kortom: risico’s zijn een ‘schande’.
Risico’s kun je dus maar beter beheersen, in plaats van ze te ontkennen. Je kunt ze maar beter incalculeren, dan erop gokken dat ze zich niet voordoen. Dit vraagt dus om een heel andere invulling van ‘risicomanagement’ dan we gewend waren, namelijk: de kans op risico’s maximaal verkleinen en deze helpen voorkomen.

Risico’s zijn niet de baas
Vóórdat er een besluit over een groot project wordt genomen, worden risico’s vrijwel altijd onderschat. Bewust, omdat het project anders geen kans maakt in de politieke arena.
Nádat er een (positief) besluit is genomen over een groot project, worden risico’s juist overschat. Ook de Amsterdamse gemeenteraad opereerde bijna volgens het adagium: ‘veiligheid voor alles’, wat zoveel betekent als ‘geld ná alles’…
Op de lange termijn ga je daar als stad aan failliet.

Amsterdammers hebben geen probleem met risico’s
Bij mijn beëdiging in 2010 heb ik een gespreksronde gemaakt met burgers en bedrijven langs de route van de Noord/Zuidlijn. Daarin bleek dat er veel wantrouwen was jegens het project en het stadsbestuur.
Jaren later, in september 2012, bij een incident op de Vijzelgracht – er lekte boorspoeling – hebben we juist meteen eerlijk verteld wat we wel en niet wisten, en hoe we het wilden oplossen als we het lek niet meteen konden dichten. Een mevrouw die zelf de verzakkingen in 2008 had meegemaakt was dan ook heel positief over die aanpak. Eindelijk wist ze waar ze aan toe was en werd er niet ontkend wat je met eigen ogen kunt zien: dat de verzakkingen het gevolg zijn van de aanleg van de metro.
Amsterdammers hebben helemaal geen probleem met risico’s. Ze wonen in een stad en zijn zich er juist bewust van, dat dit risico’s met zich meebrengt. Maar men is wel fel gekant tegen het verzwijgen van de risico’s, want Amsterdammers bedonder je niet! Dus, toen snapte ik al helemaal: deze aanpak van openheid over risico’s en beheersmaatregelen moeten we bij alle projecten in de stad toepassen.

In het voorjaar gaan we met Manager Risicomanagement Duko Roeleven verder op de kenniswebsite met een van de lessen van Wiebes.